Công ty Lukas Dorsey
Trong thế giới ngày càng hiện đại, sự quan tâm của công chúng đối với sách khoa học dường như đang suy giảm. Một trong những nguyên nhân chính là sự bùng nổ của thông tin trực tuyến. Ngày nay, người đọc có thể dễ dàng truy cập hàng triệu bài viết, video và bài giảng miễn phí trên internet, cung cấp kiến thức nhanh chóng và tiện lợi. Điều này khiến việc đọc sách khoa học, vốn đòi hỏi sự kiên nhẫn và tập trung cao, trở nên kém hấp dẫn. Hơn nữa, ngôn ngữ của sách khoa học thường phức tạp và chuyên sâu, đòi hỏi người đọc phải có nền tảng kiến thức nhất định. Điều này tạo nên một rào cản cho những ai chưa quen với cách trình bày chuyên môn, khiến họ có xu hướng tìm đến những nguồn thông tin đơn giản và dễ hiểu hơn.
Bên cạnh đó, thị trường sách khoa học cũng gặp phải tình trạng thiếu đa dạng về chủ đề và cách tiếp cận. Nhiều đầu sách vẫn theo đuổi một mô hình truyền thống, ít đổi mới trong cách trình bày và minh họa, khiến nội dung trở nên khô khan và ít thu hút. Trong khi đó, sách văn học, tiểu thuyết và self-help thường có cách kể chuyện hấp dẫn, tạo cảm hứng và kết nối mạnh mẽ với cảm xúc của người đọc. Điều này góp phần làm tăng sức hút của các loại sách này so với sách khoa học. Cuối cùng, sự thiếu hụt các chương trình khuyến đọc và hoạt động giáo dục về khoa học trong cộng đồng cũng là một yếu tố quan trọng. Nếu không có sự hỗ trợ từ các tổ chức và cộng đồng, việc phát triển niềm yêu thích đọc sách khoa học sẽ gặp nhiều khó khăn.
Liên hiệp Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tổ chức hội thảo chia sẻ kinh nghiệm đọc sách khoa học
Ngày 10/10, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) đã phối hợp cùng Nhà xuất bản Tri Thức tổ chức hội thảo với chủ đề “Chia sẻ kinh nghiệm đọc sách khoa học”. Sự kiện đã thu hút sự tham gia của nhiều chuyên gia uy tín, bao gồm PGS.TS Phạm Ngọc Linh, Phó Chủ tịch VUSTA, và Ths Phạm Thị Bích Hồng, Phó Trưởng Ban Truyền thông và Phổ biến kiến thức của VUSTA, kiêm Giám đốc – Tổng Biên tập Nhà xuất bản Tri Thức.
Hội thảo nhằm truyền tải đam mê đọc sách khoa học và giải quyết vấn đề thực trạng đọc sách
Mục tiêu của hội thảo là truyền cảm hứng và đam mê đọc sách khoa học, đồng thời giải quyết những vấn đề liên quan đến thực trạng đọc sách của người Việt trong bối cảnh chuyển đổi số. Hội thảo cũng đề xuất các giải pháp nhằm lan tỏa văn hóa đọc trong cộng đồng.
Nhà nghiên cứu Phạm Việt Hưng giới thiệu cuốn sách “Định lý Gödel”
Trong khuôn khổ hội thảo, nhà nghiên cứu Phạm Việt Hưng đã giới thiệu cuốn sách “Định lý Gödel”, giải đáp nhiều câu hỏi lớn của thời đại và khẳng định rằng trí tuệ nhân tạo không thể thay thế con người.
PGS.TS Phạm Ngọc Linh nhấn mạnh rằng khoa học kỹ thuật là động lực then chốt cho sự phát triển bền vững của đất nước, và sách là nguồn dữ liệu quan trọng cung cấp những tri thức đó. Ông chia sẻ: “Kỹ năng đọc phải được tích lũy, phát triển và nâng dần lên ở mỗi con người. Tri thức của sách khoa học khẳng định năng lực của con người cũng như năng lực đổi mới, sáng tạo của một quốc gia.”
Ths Phạm Thị Bích Hồng cũng nêu rõ phương châm của Nhà xuất bản Tri Thức: “Chân thành – Chuyên nghiệp – Khai phóng: Chân thành đối với độc giả; Chuyên nghiệp, hiện đại trong tổ chức xuất bản; Khai phóng trong việc chấp nhận tính đa dạng và sự khác biệt trong khoa học.”
Thách thức trong việc đọc sách khoa học
Trong tham luận “Sách khoa học lý thú như thế nào?”, GS-Viện sĩ Trần Đình Long – Chủ tịch Hội Giống cây trồng Việt Nam chia sẻ: “Sách là đại dương tri thức mênh mông, đọc sách để biết mình chỉ là hạt cát. Chúng ta cần coi sách là người thầy vĩ đại, người bạn tri kỷ và người yêu bất tử. Khi ấy, mới có thể đọc sách mọi lúc mọi nơi, đọc đến cuối đời.”
Tuy nhiên, theo thống kê của Hội Xuất bản Việt Nam năm 2023, Việt Nam hiện chỉ có 30% số người đọc sách thường xuyên, 26% không đọc sách và 44% thỉnh thoảng mới đọc. TS Trần Văn Miều – Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam cho biết: “Đọc sách khoa học – công nghệ như một ‘món ăn’ ngon, nhưng lại khó ‘nấu’, khó ‘ăn’ và khó ‘tiêu hóa’. Sản xuất sách khoa học – công nghệ đã khó, nhưng khó hơn là phát hành, khó hơn nữa là đọc và làm theo sách.”
TS Trần Văn Miều cũng chỉ ra những khó khăn chính là sự thiếu quan tâm, nuôi dưỡng thói quen đọc sách cho trẻ em, sự chi phối của mạng xã hội, tình trạng người nghiên cứu chỉ coi tổng quan tài liệu trong luận văn là hình thức, và hiện tượng “sách tặc” làm sách giả, buôn bán sách lậu, ảnh hưởng đến ngành xuất bản.
Giải pháp thích nghi với thay đổi
PGS.TS Phạm Bích San, nguyên Phó Tổng thư ký VUSTA, cho rằng cấp độ cao nhất của việc đọc là đọc sách khoa học. Ông nhấn mạnh: “Muốn được như thế, người đọc cần được đào tạo đầy đủ về phương pháp luận nghiên cứu – điều mà các trường đang thiếu; có sự nghiên cứu khoa học phổ biến theo đúng tiêu chuẩn và thái độ đề cao hoạt động nghiên cứu khoa học của toàn xã hội trên thực chất, chứ không phải hô hào chung chung.”
TS Vũ Thùy Dương – Trưởng khoa Xuất bản, Học viện Báo chí Tuyên truyền, đề xuất các trường đại học nên tạo môi trường khuyến khích đọc sách đối với sinh viên, học tập theo mô hình của nước ngoài. Cô nhấn mạnh yếu tố đổi mới truyền thông trong ngành sách: “Sinh viên ngày nay gần như là sống trên mạng, nhiều em muốn xem được các video ngắn giới thiệu sách trên TikTok. Nếu các đơn vị phát hành mời các KOL, KOC giới thiệu sách, hiệu quả đạt được sẽ rất lớn. Tuy nhiên, không phải người nổi tiếng nào cũng mời, phải lựa chọn những người thực sự có hiểu biết để truyền tải thông điệp đúng đắn, tích cực.”
TS Trần Văn Miều đưa ra giải pháp cho 5 nhóm đối tượng trong việc nâng cao văn hóa đọc:
Giải pháp cho Nhà biên soạn sách: Người viết và biên dịch sách cần thực hiện phương châm: “Ít nhưng tinh”. Các tác giả cần biên soạn và dịch những cuốn sách có chất lượng, đáp ứng nhu cầu của người đọc; sách viết ngắn, chắt lọc và có dung lượng trí tuệ cao.
Giải pháp cho nhà sản xuất sách: Nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý, biên tập, đọc morat, họa sĩ…. Thực hiện cơ chế đấu thầu để lựa chọn được những cuốn sách có chất lượng cao.
Giải pháp cho nhà phát hành sách: Có cơ chế đặt hàng cho nhà biên soạn và nhà sản xuất, làm tốt công tác tuyên truyền giới thiệu sách. Xây dựng mạng lưới phát hành và cần đánh giá sự hài lòng của nhà sử dụng sách.
Giải pháp cho nhà sử dụng sách: Xây dựng thói quen đọc sách ở gia đình và nhà trường. Đặc biệt, cần xây dựng kỹ năng đọc sách khoa học – công nghệ; truyền cảm hứng lan tỏa thói quen đọc sách cho cộng đồng.
Giải pháp cho Nhà nước: Phải có giải pháp căn bản để chống tệ nạn “sách tặc”. Có chính sách đặc thù nhằm khuyến khích, hỗ trợ nhà biên soạn, nhà sản xuất, nhà phát hành và nhà sử dụng sách khoa học – công nghệ.