Công ty Lukas Dorsey
Mùa Báo Hiếu của đồng bào Khmer là một mùa lễ hội đầy ý nghĩa, thể hiện tình yêu thương và sự biết ơn sâu sắc đối với tổ tiên. Vào thời gian này, các gia đình Khmer cùng nhau tụ họp, trang hoàng nhà cửa, và chuẩn bị những món ăn truyền thống để dâng cúng. Các lễ hội báo hiếu diễn ra trong không khí trang nghiêm, ấm áp, với những nghi thức độc đáo như làm lễ cúng dâng y, cúng cơm, và thả đèn hoa sen. Đây không chỉ là dịp để con cháu thể hiện lòng hiếu thảo mà còn là cơ hội để cộng đồng gắn kết, chia sẻ và truyền tải những giá trị văn hóa quý báu từ đời này sang đời khác.
Trong mùa Báo Hiếu, các chùa chiền trở thành trung tâm của hoạt động tôn giáo và văn hóa. Các tăng ni và Phật tử cùng nhau tụng kinh, làm lễ cầu siêu, và thực hiện các công việc từ thiện. Không khí nơi đây ngập tràn lòng từ bi, yêu thương, và sự bình an. Đồng bào Khmer tin rằng, qua những hành động này, họ không chỉ giúp linh hồn tổ tiên được siêu thoát mà còn mang lại may mắn, hạnh phúc cho bản thân và gia đình. Những phong tục độc đáo này đã góp phần tạo nên bản sắc văn hóa riêng biệt của cộng đồng Khmer, đồng thời giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Lễ Sene Dolta: Nét văn hóa truyền thống của dân tộc Khmer Nam Bộ
Trong cuộc trò chuyện với , Hòa thượng Danh Lung, Ủy viên Thư ký Hội đồng Trị sự, Phó ban Trị sự GHPGVN TP.HCM, Tiến sĩ Dân tộc học, đã chia sẻ về lễ Sene Dolta, một trong những lễ hội cổ truyền quan trọng của dân tộc Khmer Nam Bộ. Lễ hội này, có nghĩa là cúng ông bà, là dịp để con cháu thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với những người đã sinh thành và nuôi dưỡng họ.
Nét văn hóa đặc sắc trong lễ Sene Dolta
Lễ Sene Dolta mang đậm dấu ấn văn hóa phi vật thể, phản ánh tín ngưỡng và triết lý Phật giáo của các dân tộc thuộc hệ văn minh lúa nước vùng Đông Nam Á. Hòa thượng Danh Lung nhấn mạnh rằng, qua lễ hội này, đồng bào Khmer Nam Bộ không chỉ thể hiện lòng hiếu thảo mà còn duy trì và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Quy trình tổ chức lễ Sene Dolta
Lễ Sene Dolta diễn ra trong 3 ngày, với nhiều nghi thức và hoạt động ý nghĩa. Ngày đầu tiên, còn gọi là ngày Cúng tiếp đón, mọi người trang hoàng lại bàn thờ Phật trong nhà, chuẩn bị một giường thờ với mùng, mền, chiếu, gối và bộ quần áo mới để rước ông bà về dự. Buổi sáng, sau khi dọn xong mâm cơm cùng thức ăn và bánh trái ngon, gia chủ mời họ hàng thân tộc đến thắp nhang đèn cúng bái.
Quanh mâm cơm cúng, đàn bà ngồi xếp chân sang một bên, đàn ông ngồi chồm hổm, cùng chắp tay lạy và đọc kinh cầu nguyện cho vong hồn những người thân quá cố. Sau ba lần rót rượu và trà khấn vái, chủ nhà gắp thức ăn mỗi món một ít, rót một chút rượu và trà cúng lên bốn chén cơm, xong mang ra đặt ở bốn góc rào chung quanh nhà, mời vong hồn ông bà về dự lễ cùng con cháu.
Buổi chiều, mọi người trong nhà ăn mặc đẹp, dọn mâm cơm cùng thức ăn mới cúng ông bà, đủ ba lần rót rượu và trà khấn vái. Gia chủ mời vong hồn ông bà cùng đến chùa nghe nhà sư tụng kinh cầu siêu và thuyết pháp cho đến tối.
Tối đến, các vị achar (chức sắc trong chùa) lấy những nắm cơm vắt đựng trên mâm cúng Tam bảo đem ra ngoài để chung quanh điện Phật, cho những vong hồn cô đơn đang đói khát ăn. Cũng trong thời gian này, các trò chơi dân gian, văn nghệ và thể thao được tổ chức tại sân chùa, thu hút đông đảo bà con trong phum sóc đến vui chơi trong các ngày lễ Sene Dolta.
Ngày cúng chính: Kỷ niệm sâu sắc
Ngày cúng chính, người Khmer quan niệm rằng vong hồn ông bà đã ở chùa từ tối hôm qua. Đến trưa ngày hôm sau, mọi nhà chuẩn bị mâm cơm cùng thức ăn và bánh trái ngon mang vào chùa tổ chức lễ cúng chính. Mọi người tham dự mời sư sãi tụng kinh cầu siêu cho vong hồn ông bà của tất cả mọi nhà trong phum sóc. Sau khi chư Tăng độ cơm xong, bà con Phật tử trong bổn sóc cùng ăn, trao đổi kinh nghiệm trong công việc đồng áng và vui chơi tại chùa.
Buổi chiều, gia chủ rước vong hồn ông bà về nhà, làm mâm cơm mới cúng và mời vong hồn ông bà ở lại chứng kiến cuộc sống sung túc của con cháu. Cúng xong, họ hàng thân tộc cùng bà con láng giềng trong phum sóc mời nhau ăn uống từ nhà này đến nhà khác, họ cùng nhau vui chơi múa hát theo các điệu nhạc dân tộc cho đến đêm tối.
Ngày cúng tiễn: Lễ kỷ niệm cuối cùng
Ngày cuối cùng, còn gọi là ngày cúng tiễn, mỗi nhà làm một mâm cơm cùng thức ăn và bánh trái ngon, đặt bốn chén cơm với bốn đôi đũa ở bốn góc giường thờ, mời vài vị sư sãi cùng họ hàng thân tộc trong phum sóc đến nhà tụng kinh cầu siêu để tiễn đưa vong hồn ông bà và những người thân quá cố. Sau 3 lần rót rượu và trà khấn vái, chủ nhà gắp thức ăn mỗi thứ một ít vào chén, xong đổ bốn chén này vào chiếc thuyền làm bằng bẹ chuối, gắn thêm hình nộm cá sấu và treo cờ phướn hình tam giác, có nơi người ta còn để thêm các gói đậu, mè, muối, bánh trái… mỗi thứ một gói nhỏ để ông bà có thức ăn dự phòng và tránh tai nạn xảy ra dọc đường, thắp một nén nhang rồi thả chiếc thuyền này xuống sông rạch gần nhà để tống tiễn ông bà trở về thế giới bên kia.
Cúng xong, mọi người tham dự cùng nhau ăn uống và chung vui cho đến tối. Kết thúc 3 ngày lễ, chủ nhà thu xếp mùng, mền, chiếu, gối và bộ đồ mới trên giường thờ cất vào tủ để năm tới đón lễ Sene Dolta.
Ý nghĩa văn hóa của lễ Sene Dolta
Hòa thượng Danh Lung chia sẻ thêm, trước đây, lễ Sene Dolta cổ truyền của đồng bào Khmer kéo dài nửa tháng, khi công việc gieo cấy ngoài đồng đã xong. Trong những ngày lễ Sene Dolta, buổi sáng từng nhà mọi người chuẩn bị mâm cơm cùng thức ăn và bánh trái ngon mang đến chùa, tổ chức thành lễ hội chung của phum sóc, nhờ sư sãi tụng kinh cầu nguyện mọi điều tốt lành cho vong hồn những người thân đã mất, để tỏ lòng báo hiếu và tri ân ông bà tổ tiên.