Công ty Lukas Dorsey
Hành trình hình thành chữ Quốc ngữ Việt Nam là một chuyến đi qua thời gian, nơi những bí ẩn và câu chuyện thú vị dần hé lộ. Từ những trang sử cũ, chúng ta biết rằng chữ Quốc ngữ, hay chữ Nôm, được hình thành từ thế kỷ 17, khi các giáo sĩ phương Tây đến đất Việt truyền đạo. Trong số những nhân vật đóng vai trò quan trọng, nổi bật nhất là Alessandro de Rhodes, một giáo sĩ người Ý, đã góp phần không nhỏ trong việc cải tiến và hoàn thiện hệ thống chữ viết này. Ông không chỉ dịch các tác phẩm tôn giáo sang tiếng Việt mà còn biên soạn từ điển Việt – Bồ – La, tạo nền tảng cho việc phổ biến chữ Quốc ngữ trong cộng đồng.
Sự ra đời của chữ Quốc ngữ không chỉ là kết quả của những nỗ lực cá nhân, mà còn là sản phẩm của bối cảnh lịch sử và văn hóa đặc thù. Nó phản ánh sự giao thoa giữa văn minh phương Tây và truyền thống Á Đông, mở ra một kỷ nguyên mới trong việc ghi chép và lưu truyền tri thức. Dần dần, chữ Quốc ngữ thay thế chữ Hán và chữ Nôm, trở thành công cụ chính trong giáo dục, văn học và hành chính. Những tác phẩm văn học kinh điển như “Truyện Kiều” của Nguyễn Du hay “Chí Phèo” của Nam Cao đã được sáng tác và lưu truyền rộng rãi thanks to hệ thống chữ viết mới mẻ này. Hành trình này không chỉ ghi dấu ấn của những con người tài ba mà còn là minh chứng cho sức sống mãnh liệt của ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam.
Tại Thư viện Quốc gia Việt Nam, số 31 Tràng Thi, Hà Nội, Nhà xuất bản Kim Đồng đã tổ chức một tọa đàm mang tên Hành trình sáng tạo chữ Quốc ngữ – Câu chuyện về chữ viết của tiếng Việt, nhân dịp ra mắt cuốn sách cùng tên. Sự kiện này đã thu hút sự quan tâm của nhiều học giả, người yêu văn hóa và ngôn ngữ.
Điểm nhấn của tọa đàm: Sự góp mặt của các chuyên gia hàng đầu
Tọa đàm có sự tham gia của Tiến sĩ Phạm Thị Kiều Ly, tác giả của cuốn sách, PGS.TS Trần Trọng Dương – nhà nghiên cứu Hán Nôm, và Tiến sĩ Vũ Đức Liêm – nhà nghiên cứu lịch sử. Ba chuyên gia này đã mang đến những góc nhìn sâu sắc và đa chiều về quá trình hình thành và phát triển của chữ Quốc ngữ.
Những trang sử hào hùng trong cuốn sách Hành trình sáng tạo chữ Quốc ngữ
Quyển sách Hành trình sáng tạo chữ Quốc ngữ là một tác phẩm truyện tranh bán hư cấu, minh họa bởi Tạ Huy Long. Cuốn sách kể lại cuộc đời đầy thăng trầm của giáo sĩ Alexandre de Rhodes, một vị linh mục người Vatican, đã đặt chân đến Việt Nam vào thế kỷ 17. Ông đã có công lớn trong việc in ấn cuốn từ điển đầu tiên của tiếng Việt (Từ điển Việt-Bồ-La) vào năm 1651.
Trình bày về hành trình sáng tạo chữ viết hệ Latinh
Tại tọa đàm, các diễn giả đã trao đổi về hành trình sáng tạo và phát triển chữ viết hệ Latinh của tiếng Việt, bắt đầu từ khi giáo sĩ Alexandre de Rhodes đặt chân đến Việt Nam vào năm 1624. Họ cũng đề cập đến giá trị của các loại văn tự trong lịch sử Việt Nam, qua những thăng trầm của thời gian.
Niềm vui của người nghiên cứu: Chia sẻ kiến thức
Tiến sĩ Phạm Thị Kiều Ly, hiện đang làm việc tại khoa Các khoa học liên ngành của Đại học Quốc gia Hà Nội, chia sẻ rằng niềm vui và hạnh phúc của một nhà nghiên cứu là được chia sẻ những hiểu biết của mình với độc giả. Bà đã trải qua hành trình dài để tìm kiếm tài liệu trong các văn khố tại Lisbon, Vatican, Roma, Madrid, Avila, Paris, Lyon, và Hà Nội, với mong muốn phác thảo lại một cách trọn vẹn nhất lịch sử ngữ pháp và chữ viết hệ Latinh của tiếng Việt từ năm 1615 đến 1919.
Bà Kiều Ly cũng nhấn mạnh rằng chữ Quốc ngữ không phải là sản phẩm sáng tạo duy nhất của các thừa sai người nước ngoài. Vào giữa thế kỷ 19, các linh mục người Pháp đã tìm ra con đường lên Kon Tum, học tiếng nói của người Jrai, Bahnar, Xê Đăng, và tạo ra chữ viết hệ Latinh cho khoảng chục ngôn ngữ tại Tây Nguyên.
Giá trị của ngôn ngữ và sự thăng trầm của lịch sử
Theo TS. Phạm Thị Kiều Ly, ngày nay chúng ta có nhiều hỗ trợ về ngôn ngữ, nhưng 400 năm trước, những nhà truyền giáo chỉ có các ký tự. Bà nhấn mạnh rằng chúng ta đang thụ hưởng những giá trị quý báu mà tiền nhân để lại, do đó cần biết giữ gìn và tri ân.
Bà cũng chia sẻ rằng trong giai đoạn đầu sáng tạo chữ Quốc ngữ, các giáo sĩ đã học cùng người bản xứ, còn người Việt chỉnh cách phát âm cho các thừa sai. Sau này, các thừa sai dạy chữ viết hệ Latinh cho các thầy giảng người Việt, và chính họ là những người gìn giữ, chỉnh lý chữ Quốc ngữ.
Lịch sử đa dạng của chữ Quốc ngữ và chữ Nôm
PGS.TS Trần Trọng Dương cho biết, việc xã hội sử dụng chữ Nôm đầu triều Lý là dấu mốc quan trọng trong sự phát triển của dân tộc. Ca dao, hò vè thời Nho giáo, Phật giáo đều dùng chữ Nôm. Khi giáo sĩ phương Tây vào Việt Nam, họ cũng học chữ Nôm trước và có chữ Nôm Công giáo.
Ông Dương nhận định rằng lịch sử đa dạng hơn chúng ta nghĩ. Di sản chữ Quốc ngữ Công giáo và chữ Nôm Công giáo rất phong phú. Sinh mệnh của văn tự gắn liền với thể chế chính trị. Chữ Quốc ngữ được chọn chính thức cũng vì sinh mệnh của đất nước. Công cụ quan trọng thời đó là bình dân học vụ. Sinh mệnh văn tự liên quan đến ý thức hệ, mục đích chính là chống lại phong kiến.
Hy vọng truyền ngọn lửa tình yêu tiếng Việt
Qua cuộc tọa đàm, Nhà xuất bản Kim Đồng mong muốn độc giả trẻ hiểu rõ hơn về tiếng Việt, một ngôn ngữ đẹp đẽ của dân tộc Việt Nam. Sự kiện này không chỉ là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, mà còn là nguồn cảm hứng để thế hệ trẻ tiếp tục gìn giữ và phát triển ngôn ngữ của mình.